NA SARS-2 DE ANTIBIOTICARESISTENTIE AANPAKKEN?

Elk jaar sterven ongeveer 33.000 Europeanen door antibioticaresistentie [1]. De problematiek is nijpend, maar speelt vooral in Zuid- en Oost-Europa – in Nederland is zelfs een kleine daling zichtbaar door beperking van het antibioticagebruik. In 2020 liet de Covid-19-pandemie de aandacht voor deze kwestie verslappen. Opmerkelijk vond ik het wel dat een groep mensen die Covid-19 als ‘een griepje’ bestempelde, pleitte voor het inzetten van krachtige antiparasitaire middelen, waarvan een negatief effect op het milieu en de resistentie-ontwikkeling te verwachten valt.  In het Verenigd Koninkrijk en in België vond in het coronajaar 2020 een positieve verschuiving plaats naar veel minder extramuraal (mogelijk wel wat meer intramuraal) gebruik van antibiotica. Voor Nederland signaleerde het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg dezelfde trend in de periode tot 10 mei 2020, maar in de zomermaanden liep het weer op tot een normaal niveau [2-4].

Het percentage multiresistente Staphylococcus aureus-besmettingen (MRSA-besmettingen) stijgt weliswaar niet meer zo snel in de Europese ziekenhuisisolaten, maar was in 2019 nog verontrustend hoog. Meer dan 10% van de isolaten van Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa en Acinetobacter spp. vertoonde resistentie tegen carbapenems (ß-lactam-antibiotica). In heel Europa, ook in Noord- en West-Europa, nam van 2015-2019 het percentage vancomycineresistente isolaten van Escherichia faecium toe van 10,5 tot 18,3%. Meer dan 50% van de E. coli en meer dan 33% van de K. pneumoniae-isolaten zijn resistent tegen minstens een, en vaak tegen meerdere, van de gebruikelijke antibioticagroepen [1].

Een special van het tijdschrift Nature vestigde in het najaar van 2020 weer eens de aandacht op deze problematiek. Nederland komt daarbij relatief gunstig naar voren, met een laag en nog steeds dalend antibioticagebruik, met name bij dieren. Waarom wordt er door de farmaceutische industrie niet net zo hard gewerkt aan nieuwe antibiotica als aan coronavaccins? Heel eenvoudig: het verdienmodel ontbreekt [5]. Antibiotica worden incidenteel en voor een korte periode gebruikt. Aan cytostatica of antireumatica valt veel meer te verdienen. De oplossing, uiteraard ook door Nature gesuggereerd, is de inzet van overheidsfinanciering, zoals bij de ontwikkeling van Sars-2-vaccins is gedaan. 

Bij het verdelen van geld voor onderzoek naar nieuwe antibiotica staan de plantenpreparaten helaas nogal achteraan in de rij in Nederland. Het noodzakelijke preklinische onderzoek komt niet op gang zolang de referenten bij ZonMw en NWO menen dat er nog geen proof of principle is voor fytotherapeutica, of dat resultaten van peer reviewed-onderzoek ontbreken. Gelukkig is uit andere landen inmiddels een stroom van publicaties beschikbaar; in de referenties noem ik slechts enkele voorbeelden [6-10]. Twee hiervan [6,10] komen uit de vakgroep van Cassandra Quave (Emory University, VS). Zij stelt dat veel mensen een door de Covid-19-pandemieverzwakt immuunsysteem hebben, waardoor resistente micro-organismen problematischer worden. Zelf heeft zij op jonge leeftijd een levensgevaarlijke MRSA-besmetting opgelopen in een ziekenhuis. Deze gebeurtenis stimuleerde haar om als onderzoeker te focussen op deze problematiek. Ze ziet in planten de belangrijkste kanshebbers voor oplossingen. ‘In plaats van bang te zijn voor de complexiteit van planten, moeten we daar juist ons voordeel mee doen,’ zegt Quave.

REFERENTIES

1. ECDC 2020. Antimicrobial resistance in the EU/EEA (EARS-Net). Geraadpleegd: 04-03-2021.
2. Zhu N et al., Investigating the impact of COVID-19 on primary care antibiotic prescribing in North West London across two epidemic waves. Clin Microbiol Infect. 2021;16:S1198-743X(21)00082-3.
3. VRT nieuws. Geraadpleegd: 04-03-2021.
4. Nivel, 2020. Factsheet. Cijfers voorschrijven antibiotica door huisarts tijdens de Covid-19 pandemie. Geraadpleegd: 04-03-2021.
5. Placket B. No money for new drugs (Why big pharma has abandoned antibiotics). Nature Outlook 2020;586:S50-S52. Geraadpleegd: 04-03-2021.
6. Tiwari M. et al. Screening of herbal-based bioactive extract against carbapenem-resistant strain of Acinetobacter baumannii. Microb Drug Resist 2016;22(5):364-371.
7. Liu C-S. et al.Antibacterial properties of Chinese herbal medicines against nosocomial antibiotic resistant strains of Pseudomonas aeruginosain Taiwan. Am J Chin Med. 2007;35(6):1047-1060.
8. Sychrová A. et al. Natural compounds with dual antimicrobial and anti-inflammatory effects.Phytochem Rev. 2020;19:1471-1502.
9. Chassagne F. et al.A systematic review of plants with antibacterial activities: a taxonomic and phylogenetic perspective. Front Pharmacol. 2020;11:586548.
10. Porras G. et al. Ethnobotany and the role of plant natural products in antibiotic drug discovery. Chem Rev.2021;121(6):3495-3560.