HAANTJESGEDRAG IN DE WETENSCHAP
Mijn vorige column ging over de Canadese wetenschapper Steven Newmaster die mogelijk bedrog onderzocht bij de samenstelling van botanicals, maar zelf onder vuur kwam te liggen vanwege fraude [1]. Zijn arrogante houding tegenover collega’s en (ex-)studenten die terechte vragen stelden, was algemeen bekend.
Bescheidenheid – over je eigen bijdragen en over het belang van jouw specifieke detailgebied – siert elke wetenschapper. Er zijn nog altijd harde bèta’s die denken dat ze de waarheid in pacht hebben en die van mening zijn dat ‘softies’ uit alfa- of gammawetenschappen niets toevoegen. Maar interdisciplinaire teams, samenwerkend vanuit de erkenning van elkaars expertise, hebben de toekomst. Universitaire vakgroepen in Nederland zijn dat echter zelden door superspecialisatie en competitie.
Professor Cohen van de UvA betoogt op arrogante wijze dat de werking van Digitalis in 1785 ontdekt werd door de arts-farmacoloog William Withering, nadat hij zag dat een kruidenvrouw hiermee successen boekte [2]. Maar wie deed hier nu eigenlijk de ontdekking? Het kan toch niet zo zijn dat het pas de moeite waard werd toen een farmacoloog erover publiceerde?
Nadja Cech en Cassandra Quave zijn etnobotanici op respectievelijk Emory en Greensboro University (VS). Hun onderzoeksgroepen concentreren zich op het zoeken naar nieuwe antibiotica in planten. Beiden bestuderen met enthousiaste studenten en promovendi uit meerdere disciplines de complexiteit van plantenextracten en hun effecten. Zij stellen zich niet competitief maar coöperatief op, benaderen planten en mensen met respect en bevorderen (bio)diversiteit in hun teams en in de natuur op alle mogelijke manieren. Beluister hun gesprek op Quave’s podcast [3].
Over het belang van interdisciplinariteit wordt in de etnobotanie al heel lang gediscussieerd. Bij onderzoek naar het gebruik van Europese kruiden in Midden-Amerika bijvoorbeeld kunnen antropologen, linguïsten en historici niet gemist worden [4].
Sinds 1959 is de Society for Economic Botany (SEB)* een wetenschappelijke vereniging voor etnobotanici. Al vanaf 1969 discussiëren de leden over de naam van deze vereniging. Economic doet te veel denken aan de (koloniale) exploitatie van planten en de traditionele kennis hierover. De naam wordt waarschijnlijk binnenkort gewijzigd in Society for EthnoBotany [5]. De SEB heeft in 2013 een ethische code overgenomen van etnobiologen**. Die schrijft onder meer voor dat degene die informatie geeft over traditioneel plantgebruik betrokken moet worden bij de onderzoeksopzet, mee moet kunnen profiteren van de onderzoeksubsidies, intellectueel eigenaar moet blijven van deze informatie, toestemming moet geven voor publicatie en desgewenst coauteur kan zijn [6].
Het toe-eigenen van de kennis van anderen om deze enkel voor eigenbelang te gebruiken of het gebruik van natuurlijke bronnen zonder iets terug te geven: dat hoort niet thuis in de wetenschap. Inmiddels is in de VS de bekende genoomstatisticus Eric Lander vervangen als wetenschappelijk adviseur voor het Witte Huis. Hij was niet meer te handhaven door de vele meldingen van grensoverschrijdend en machtswellustig gedrag [7].
Interdisciplinariteit, samenwerking en respect hebben we nodig. Geen overspecialisatie, concurrentie en arrogantie. Van de haantjes die vooraan staan in de wetenschap wordt steeds minder gepikt.
* www.econbot.org. Doel is het stimuleren van wetenschappelijk onderzoek naar en onderwijs in het gebruik van planten en de relatie tussen planten en mensen in verleden, heden en toekomst.
** International Society of Ethnobiology.
REFERENTIES |
[1] Van Asseldonk T. Column: Zelfreinigend vermogen van de wetenschap. Ned Tijd Fytoth 2022;35(2):25.
[2] De Universiteit van Nederland. Video: Hoe werd er ontdekt dat sommige kruiden geneeskrachtige werking hebben? door prof. dr. Adam Cohen (UvA).
[3] Foodie Pharmacology Podcast; 30-11-2020. The chemical signatures of plants with dr. Nadja Cech. Teach Ethnobotany kanaal by Cassandra Quave. Geraadpleegd: 20-02-2022.
[4]Heinrich M. et al. Ethnobotany and Ethnopharmacology – Interdisciplinary links with the historical sciences. J Ethnopharm. 2006;107(2):157-160.
[5] SEB, discussie naamswijziging op youtube en op sebstudentblog.
[6] Van Asseldonk T & Lans C. Gender aspects and multiple contexts in ethnoveterinary practice and science. Hfdst. 7 in: McGaw LJ & Abdalla MA (eds). Ethnoveterinary Medicine. Springer, 2020.
[7] Editorial. Eric Lander’s resignation for bullying raises questions for the White House. Nature 2022;602:361-362. Geraadpleegd: 15-03-2022.
