DE VERKEERDE AFSLAG?
De evolutie van beschavingen wordt vaak gezien als een beweging van primitief naar hoogontwikkeld, van dom naar slim en van armoede naar welvaart. Wie het nader beschouwt, ziet er vaak eerder een processie van Echternach in. Stappen vooruit en achteruit wisselen elkaar af.
We zien het recent gebeuren in Afghanistan en in de VS, maar ook vele eeuwen terug al in bijvoorbeeld het Romeinse Rijk. Beschavingen komen op en gaan weer ten onder. Elke cultuur staat regelmatig voor keuzemomenten. Niet zelden hebben onbewuste keuzes in het verleden geleid tot een fatale crisis in het heden. Zie bijvoorbeeld de klimaat- en stikstofcrises.
Over in het verleden gemaakte keuzes wordt tegenwoordig veel nagedacht en er is twijfel ontstaan. Die keuze voor een graangedomineerde landbouw, was dat wel goed? Moeten we misschien terug (of door) naar het paleolithisch dieet? Het gebruik van fossiele energie, is dat nog steeds nodig? De zon geeft dagelijks veel meer energie aan de aarde, kunnen we dat niet beter benutten? De groene revolutie, was dat een vooruitgang voor de derde wereld? Zelfs veel doorgewinterde Wageningse onderzoekers zeggen nu dat pesticiden, herbiciden en verticaal ploegen op hellingen onwenselijke zaken zijn. Maar alternatieven zoals voedselbossen en agroforestry worden vaak met argusogen bekeken.
Het riool dat onze fosforrijke urine afvoert naar de zee lijkt een zegen voor de volksgezondheid, totdat de fosformijnen leeg zijn. Dit laatste wordt voorzien vanaf 2030. De fosforcrisis die daaruit volgt, zou het voortbestaan van de mensheid nog wel eens ernstiger kunnen bedreigen dan de opwarming van de aarde, gezien onze afhankelijkheid van fosfor in kunstmest [1].
Zo ook de richting die de Europese beschaving is ingeslagen met het gebruiken van geneesmiddelen. De meesten kennen de grote lijn wel: paradigmatisch loopt die vanuit vormen van sjamanisme (spiritueel) naar intersubjectieve observaties (rationeel), en vanuit de inzet van kruiden en andere natuurproducten naar chemisch zuivere pilletjes, waarbij er voor de productie vaak aardolie of aardgas als grondstof gebruikt wordt [2]. Het resultaat daarvan wordt vaak de hemel in geprezen. Maar er zit een keerzijde aan: niet alleen CO2, maar ook menselijke ontlasting en urine vervuilen bodem en water, in plaats van groeizame mest op te leveren [3].
Alle goed- of slechtbedoelde menselijke activiteiten samen gebruiken per jaar 1,7 keer wat de aarde in haar geheel kan produceren, en dat getal blijft maar stijgen [4]. Slechts één generatie verder dreigt er een lege huls achter te blijven voor onze kinderen. Leggen we ons daarbij neer of durven we de vraag te stellen of de dominante cultuur ergens misschien een verkeerde afslag heeft genomen? En waar dan? En is er wellicht een betere weg uit te stippelen, die misschien even terugkijkt, maar dan verbeterd vooruit gaat?
Er zijn systemen in ontwikkeling om urine weer veilig in de landbouw te gebruiken. Op mijn pak Italiaanse biologische melk staat: fossielvrije verpakking. De dop en binnenkant zijn uit planten geproduceerd met een 3D-printer. Auto’s rijden elektrisch en alle huizen krijgen zonnepanelen. Dat ik dat allemaal nog mee mag maken. Gaan we het ook nog meemaken dat medicijnen onafhankelijk van de petrochemische industrie en met alleen duurzaam geproduceerde plantaardige grondstoffen worden geproduceerd? Dat kruiden en natuurproducten hun gerechtvaardigde plaats in het reguliere geneesmiddelenarsenaal innemen? Dat de aarde weer krijgt wat ze verdient: respectvol en behoedzaam gebruik?
Het is niet ondenkbaar, maar dan moeten we wel vandaag beginnen.
REFERENTIES
[1] Rosen J. Humanity is flushing away one of life’s essential elements; we broke phosphorus. The Atlantic, 8 februari 2021.
[2] Zalewski, A. Petroleum in Real Life: Pills. Context Magazine by CAPP; 23 november 2019.
[3] Europese Unie. Update on Progress and Implementation: European Union Strategic Approach to Pharmaceuticals in the Environment. 2020. doi:10. 2779/037747
[4] Anoniem. Earth Overshoot Day 2021. 29 juli 2021.
