/

KURKUMA EN CURCUMIN BIJ ARTROSE IN DE DIERGENEESKUNDE

Een overzicht

Uit: Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie 2017 nr. 3

VEERLE DEJONCKHEERE (VERTALING/SAMENVATTING TEDJE VAN ASSELDONK) | Curcuma longa L., maar ook andere Curcuma spp. (geelwortel) worden wereldwijd gebruikt in de keuken en in de fytotherapie. De gele kleurstof in de wortels, curcumin, wordt als het belangrijkste werkzame bestanddeel gezien. Curcumin is slecht oplosbaar in water, maar lost goed op in vetten of olie. Het aantal onderzoeken naar de klinische effectiviteit, met name van curcumin als ontstekingsremmer, neemt de laatste tijd enorm toe. In 2009 waren er 34 klinische onderzoeken geregistreerd en in september 2015 noemt de website www.clinicaltrials.gov 124 onderzoeken die recruterend, lopend of afgesloten zijn. Er is zoveel vraag naar supplementen met curcumin voor paarden, dat het aanbod regelmatig onvoldoende is. Deze review beoogt professionals in de veterinaire fytotherapie een overzicht te geven van wat er bekend is over het gebruik van geelwortel en curcumin als ontstekingsremmer. Hierbij ligt de focus op toepassingen bij artrose.

BIOLOGISCHE BESCHIKBAARHEID

Niet alleen heeft curcumin een geringe oplosbaarheid in water, het wordt ook nog snel gemetaboliseerd en geëlimineerd. Hierdoor is de biologische beschikbaarheid zeer laag. Dit kan wellicht voor bepaalde dieren, dankzij microbiologische fermentatie in de pens (herkauwers) of endeldarm (paard), minder gelden, maar klinisch bewijs moet hiervoor nog geleverd worden [2].

Er is een aantal oplossingen voor de verhoging van de biologische beschikbaarheid van curcumin bedacht. Hiertoe kan men curcumin:

  • in spijsolie oplossen en die innemen – hierdoor wordt directe absorptie door chylomicronen in het lymfesysteem mogelijk;
  • combineren met piperine (of verse zwarte peper) waardoor de snelle metabole omzetting van curcumin wordt geremd;
  • in nanopartikeltjes in polylactic-co-glycolic acid verpakken en deze innemen;
  • in liposomen verpakken;
  • in cyclodextrinen (cyclische oligosachariden) verpakken en zo innemen.

(De drie laatstgenoemde technische opties zijn recent besproken  in dit tijdschrift [3], de tweede optie in 2008 [4] – red.)

VEILIGHEID

Opname van 2,5 gram geelwortel per dag in de voeding (dit is circa 100 mg curcumin) heeft nooit tot problemen geleid. Wel is voorzichtigheid geboden bij het gelijktijdig gebruik van reguliere medicatie. De metabolisatie hiervan via de enzymen cytochroom P450, glutathion-S-transferase en UDP-glucuronosyltransferase wordt geremd, dus plasmaspiegels van medicijnen als digoxine, NSAIDs, cyclosporinen en antistollingsmiddelen kunnen daardoor gevaarlijk stijgen. Daarnaast kan curcumin ijzer binden. IJzerdeficiëntie door curcumin werd gezien bij knaagdieren op een ijzerarm dieet. De klinische betekenis van deze waarneming is nog onduidelijk. Er is verhoogde carcinogene activiteit in de dunne darm van ratten en muizen gezien bij langdurige toediening van curcumin. Dit lijkt in tegenspraak met de epidemiologische gegevens bij mensen.

Een toename in galblaascontracties en maagzuurproductie zijn veelgeziene bijwerkingen waar de dierenarts zeker alert op moet zijn, vooral bij een voorgeschiedenis van gastrointestinale pathologie. Dit geldt ook voor galstenen die vaker bij bepaalde hondenrassen (poedel, schnauzer en Sheltie) voorkomen. Overigens wordt curcumin ook preventief ingezet tegen galstenen.

Bij diabetespatiënten moet rekening worden gehouden met de bloedsuikerverlagende werking, en bij operaties met de antistollingswerking van curcumin. Dit laatste met name bij Duitse herders, dobermanns, poedels, golden retrievers en Shelties. Deze effecten kunnen in andere situaties juist gewenst zijn en een reden vormen om curcumin preventief in te zetten. Verder kan het oxalaatgehalte in de urine verhoogd worden, waardoor hiervoor gevoelige dieren eerder nierstenen kunnen krijgen. De hondenrassen dwergschnauzer, Lhasa Apso, Yorkshire terriër, bichon frisé, shih tzu en dwergpoedel staan hierom bekend.

Uit de praktijk wordt gerapporteerd dat sommige honden door curcuminsuppletie gaan ruiken naar kattenurine. Vaak wordt dit met de tijd minder, maar het is voor sommige eigenaren een reden om er mee te stoppen.

WERKINGSMECHANISMEN

Van geelwortel en curcumin zijn diverse effecten in vitro en in dierstudies gevonden: kankerremmende, antiparasitaire, spasmolytische, hepatoprotectieve en choleretische, ontstekingsmodulerende, wondhelende, antioxidatieve en chemopreventieve werkingen werder eerder in dit tijdschrift besproken [4]. Er  zijn zeer veel in vitro– en in vivo-studies gedaan die de ontstekingsremmende werking van curcumin bevestigen. Zij laten zien dat drie artroseveroorzakende processen doeltreffend worden geblokkeerd [1].

De synthese van ontstekingsgerelateerde cytokinen
Cytokinen zijn kleine oplosbare eiwitten die de activiteit van bepaalde celtypes bevorderen. Curcumin reduceert in vitro de synthese van onder andere TNF-α, IL-1β, IL-6, IL-8 en interferon γ. TNF-α en IL-1β induceren de expressie van MMP’s (matrix metallo proteases) en COX-2. De betrokkenheid van MMP’s bij artrose is goed gedocumenteerd. MMP-3 wordt door artrotisch kraakbeenweefsel geproduceerd. Het breekt  collageen  en  proteoglycanen af en activeert zelf ook weer andere collageenafbrekende enzymen. Curcumin onderdrukt de genexpressie voor diverse MMP’s, werkt dus anti-katabool en zorgt voor behoud van de gewrichtsmatrix [5]. Ook bleek curcumin in paardenkraakbeenweefsel het vrijkomen van glycosaminoglycaan te onderdrukken. Glycosaminoglycaan wordt gezien als een indicator voor kraakbeenschade [6].

In vivo bleek een specifiek preparaat (Curcuvet) in het dieet de IL-1β-genexpressie te remmen en de IL-6-productie te bevorderen. IL-6 heeft een kraakbeen-beschermend effect [7].

Selectieve COX-2-remming (Cyclo-oxygenase 2)
Waar ontstekingen zijn, wordt het COX-2-enzym geactiveerd. Curcumin remt de genexpressie van COX-2 en ook die van het pro-inflammatoire enzym 5-LOX, waardoor er minder prostaglandinen (PG), leukotriënen en thromboxanen gemaakt worden. De COX-1-expressie wordt volgens bepaalde onderzoeken niet geremd, echter mogelijk wel indien het gen over-expressief is, wat bijvoorbeeld bij ovariumtumoren een rol speelt [8].

Minder PG betekent minder kraakbeendegeneratie en gewrichtsontstekingen. Overigens heeft COX-2 ook belangrijke functies – onder andere voor de nieren – en dit geldt voor honden nog meer dan voor mensen. Bij mensen is men terughoudend geworden bij het voorschrijven van COX-2-remmers omdat er te veel cardiovas- culaire bijwerkingen naar voren kwamen.

De AP-1- en NF-kB-route (Activator Protein 1 en Nuclear factor kB)
De transcriptiefactoren AP-1 en NF-kB reguleren veel biologische en pathologische processen in de routes naar ontstekingen en kanker. Curcumin remt deze route [9], waardoor verderop in de route COX-2 en PGE2 ook weer worden geremd.

AFBEELDING 1 | Geelwortel (Curcuma sp.) (Foto: Thamizhpparithi Maari, Wiki CC)
KLINISCHE STUDIES MET PAARDEN EN HONDEN

De meeste klinische studies zijn uitgevoerd bij mensen of knaagdieren. Slechts een paar studies betroffen paarden en honden. De parameters waren doorgaans de bloedwaardes voor de hierboven genoemde ontstekingsfactoren. Het aantal deelnemende dieren was in het algemeen te laag voor definitieve conclusies.

CONCLUSIE

 Het gebruik van curcumin in de veterinaire praktijk wordt ondersteund door veelbelovende laboratoriumresultaten en interessante klinische anekdotes. Groter opgezette klinische studies bij huisdieren zijn hoognodig, met name om tot beter onderbouwde doseringen te komen. Aanbevolen doseringen voor curcumin liggen nu in de orde van 50 tot 250 mg per dosering (driemaal daags) voor honden tot 1200-2400 mg/dag voor paarden.

AUTEURSGEGEVENS | Veerle Dejonckheere is veterinair chiropractor, acupuncturist en fytotherapeut. www.integratedveterinarycare.co.uk

REFERENTIES | [1] Dejonckheere V. MRCVS. Turmeric for Osteoarthritis in Veterinary Medicine: a Review. Four Front sept 2016:11-6. Informatie op www.ACPAT.org [2] English, D. vet. Turmeric for animals. Via www.turmericlife.com.au, geraadpleegd 28 mei 2016. [3] De Munck-Khoe LK. De opkomst van nanoformuleringen in fytoproducten. Ned Tijds Fytoth 2016;29(2):12-8. [4] Halkes SBA. Curcuma longa, Withania somnifera, Piper longrum, Piper nigrum en Zingiber officinale; Indiase planten met potentie. Ned Tijds Fytoth 2008;21(1):16-8.[5] Peddada KV, Peddada KV, Shukla SK, Mishra A, Verma V. Role of curcumin in common muscoskeletal disorders: a review of current laboratory, translatio- nal and clinical data. Orthop Surg 2015;7(3):222-31.[6] Clutterbuck AL, Allaway D, Harris P, Mobasheri A. Curcumin reduces prostaglandin E2, matrix metalloproteinase-3 and pro- teoglycan release in the secretome of interleucin 1β-treated articular cartilage. F1000Res 2013;2-147.[7] Farinacci M, Gaspardo B, Colitti M, Stefanon B. Dietary administration of curcumin modifies transcriptional profile of genes involved in inflammatory cascade in horse leukocytes. Ital J Animal Sci 2009;8(supp2):84-86.[8] Handler N, Jaeger W, Pus- chacher H, Leisser K, Erker T. Synthesis of novel curcumin analogues and their ealuation as selective cyclooxygenase-I (COX-I) inhibitors. Chem Pharmacol Bull 2007;55(1):64-71. [9] Csaki C, Mombasheri A, Shakibaei M. Synergistic chondroprotective effects of curcumin and resveratrol in human articular chondrocytes: inhibition of IL-1β-induced NFκB-mediated inflammation and apoptosis. Arthritis Res Ther 2009;11(6):165.