BESSEN GOED VOOR HET GEHEUGEN?
Uit: Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie 2022 nr. 4
Zijn bessen goed voor het geheugen? In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is de incidentie van dementie in alle leeftijdscohorten aan het afnemen [1]. Niettemin blijft het een nare aandoening voor zowel de patiënt als voor diens omgeving, waardoor alle manieren om dit proces tegen te gaan welkom zijn. De laatste jaren zijn er veel klinische studies uitgevoerd met bessenconsumptie, waarbij reactiesnelheid en geheugenfuncties worden gemeten met computertesten.
Voor een overzichtsartikel selecteerden onderzoekers van de Universiteit Maastricht 49 RCT’s met daarin toediening van anthocyaanrijke bessen, waarin cognitief vermogen, vaatconditie en/of cardiometabole risicofactoren werden gemeten. Positieve effecten werden vooral gezien op het geheugen, alertheid en psychomotorische snelheid. Daarnaast werd veelal vaatverwijding en een verbetering van de endotheelfunctie gezien. De metabole effecten (zoals op lipidenprofiel en bloedsuikerspiegel) leken minder consistent [2].
Dezelfde onderzoeksgroep voerde een RCT van 24 weken uit met 101 gezonde vrijwilligers (van 40-60 jaar oud en met een BMI van 25-35), met naast de placebogroep twee groepen met twee doseringen (90 en 150 mg/dag) van een anthocyaanrijk extract van appelbessen (Aronia melanocarpa Elliott). Dit leidde bij een test voor reactiesnelheid tot een beter resultaat voor de 90 mg-groep; bij de vele andere cognitieve testen waren de verschillen niet significant. Wel rapporteerden de onderzoekers een significant verschil bij de daling van de diastolische bloeddruk (de onderdruk) tussen de 150 mg- en 90 mg-groepen [3].
In een recent overzichtsartikel over het effect van consumptie van blauwe bessen (Vaccinium corymbosum L.) en mixen hiervan met druiven of andere bessen, werden uiteindelijk slechts 11 RCT’s geïncludeerd [4]. Proefpersonen waren ouderen die nog geen cognitieve beperking hadden. Naast algemeen cognitief en psychomotorisch functioneren werden leervermogen, alertheid, geheugenprestaties en de doorbloeding van de hersenen gemeten. Er is volgens de onderzoekers bewijs dat het dagelijks gebruik van bessen als fruit of in supplementen deze parameters positief kan beïnvloeden.
Een Amerikaanse onderzoeksgroep publiceerde in 2022 een RCT naar het effect van Vaccinium corymbosum-consumptie. De geïncludeerde proefpersonen waren 50 tot 65 jaar oud, hadden overgewicht en insulineresistentie en merkten dat ze cognitief achteruitgingen. De onderzoekers constateerden dat consumptie van blauwe bessen het leervermogen en geheugen verbeterden, terwijl de perifere insulineresistentie afnam. Ze stellen dat suppletie met deze bessen kan bijdragen aan het afremmen van cognitieve achteruitgang bij deze risicogroep [5].
Tot slot liet een Engels/Nederlands/Italiaanse RCT van 12 weken zien dat gebruik van cranberry’s (Vaccinium macrocarpon Ait.) bij 60 mensen tussen 50 en 80 jaar oud de geheugenfuncties verbeterde ten opzichte van de placebogroep. Ook werd met MRI-scans een verbeterde doorbloeding in verschillende hersengebieden vastgesteld [6]. De (schadelijke) LDL-cholesterolspiegel daalde significant. Trendmatig daalde bij mannen het gewicht en steeg de HDL-spiegel. Er werd geen significant verschil gemeten in de hoeveelheid brain-derived neurotrophic factor (BDNF: een in de hersenen geproduceerde stof die belangrijk is voor de overleving van zenuwcellen) en ook geen verhoogd flavonoïdengehalte in het bloed. De dosering was tweemaal daags 4,5 gram gevriesdroogd poeder met daarin 281 mg proanthocyanidinen; het equivalent van circa 100 gram verse cranberry’s per dag.
Het eten van blauw of rood kleinfruit lijkt wel degelijk iets te doen voor de hersenfuncties. Wel moet worden opgemerkt dat bij al deze onderzoeken telers of andere commerciële partijen betrokken waren.
AUTEURSGEGEVENS | Tedje van Asseldonk is bioloog, fytotherapiedocent, kruidenteler, lid van de redactie van dit tijdschrift en was van 1999-2015 hoofd van het NVF-bureau.
REFERENTIES | [1] Wolters FJ. et al. Twenty-seven-year time trends in dementia incidence in Europe and the US. Neurology. 2020;95(5):e519-531. [2] Ahles S. et al. Effects of berry anthocyanins on cognitive performance, vascular function and cardiometabolic risk markers: A systematic review of randomized placebo-controlled intervention studies in humans. Int J Mol Sci. 2021;22(12):6482. [3] Ahles S. et al. The effect of long-term Aronia melanocarpa extract supplementation on cognitive performance, mood, and vascular function: A randomized controlled trial in healthy, middle-aged individuals. Nutrients. 2020;12(8):2475. [4] Bonyadi N. et al. Effect of berry-based supplements and foods on cognitive function: a systematic review. Nature Sci Rep. 2022;12:3239. [5] Krikorian R. et al. Blueberry supplementation in midlife for dementia risk reduction. Nutrients. 2022;14(8):1619. [6] Flanagan E. et al. Chronic consumption of cranberries (Vaccinium macrocarpon) for 12 weeks improves episodic memory and regional brain perfusion in healthy older adults: A randomised, placebo-controlled, parallel-groups feasibility study. Front Nutr. 2022;9:849902.
